سندرم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic ovary syndrome) یک اختلال هورمونی شایع در زنان در سن باروری است. زنانی که دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک میشوند، ممکن است قاعدگی های طولانی مدت یا نامنظم داشته با هورمون مردانه در آنها بالا باشد. تخمدانها ممکن است فولیکول های کوچک پر شده با مایع بسازند و نتوانند تخمدان آزاد کنند.

علت دقیق تنبلی تخمدان مشخص نیست. تشخیص زود هنگام و درمان آن همراه با کاهش وزن میتواند به خطر عوارض بلند مدت آن که شامل دیابت نوع دو و بیماری قلبی نیز می شود را کاهش دهد.


علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک

علائم و نشانه هایی که سندرم تخمدان پلی کیستیک را هشدار می دهند اغلب حول و حوش اولین قاعدگی دوران بلوغ بروز میکنند. اما گاهی اوقات تنبلی تخمدان در واکنش به اضافه وزن قابل توجه، بعدا اتفاق می افتد.

علائم و نشانه های تنبلی تخمدان متفاوت است. تشخیص آن بر اساس حداقل دو نشانه زیر، انجام می شود:

قاعدگی های نامنظم: چرخه های قاعدگی که طولانی یا نامنظم هستند یا دفعاتشان کم است شایعترین علائم تنبلی تخمدان هستند. مثلا ممکن است در طول سال کمتر از 9 سیکل قاعدگی داشته باشید و بیش از 35 روز بین دوره های قاعدگی تان فاصله بیفتد و قاعدگی تان خیلی سخت و شدید باشد.

زیادی اندروژن: بالا بودن مقدار هورمون مردانه نیز میتواند علائم فیزیکی مثل زیادی رویش موی بدن و صورت و گاهی آکنه شدید و طاسی با الگوی مردانه شود.

تخمدانهای پلی کیستیک: تخمدانها ممکن است بزرگ شده و حاوی فولیکول هایی باشند که تخمکها را احاطه کرده اند در نتیجه ممکن است تخمدانها نتوانند منظم کار کنند.

نشانه های سندرم تخمدان پلی کیستیک معمولا در صورت چاقی، شدیدتر است.

شکل- در تصویر بالا تخمدان سمت راست پلی کیستیک و تخمدان سمت چپ، طبیعی است.


چه عواملی منجر به سندرم تخمدان پلی کیستیک میشوند؟

عواملی که میتوانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند عبارتند از:

انسولین زیاد: انسولین هورمونی است که در پانکراس تولید میشود تا سلولهای بدن بتوانند از قندی که دریافت کرده ایم، به عنوان منبع انرژی استفاده کنند. اگر سلولها در مقابل عملکرد انسولین مقاومت نشان دهند میزان قند خون بالا رفته و ممکن است بدن در واکنش به آن انسولین بیشتری تولید کند. انسولین زیاد می تواند منجر به تولید بیشتر اندروژن (هورمون مردانه) شود و مشکلاتی را برای تخمدان به وجود بیاورد.

التهاب خفیف: منظور از التهاب خفیف، تولید گلبولهای سفید خون برای مقابله با عفونت است. تحقیقات نشان داده اند زنان مبتلا به تنبلی تخمدان نوعی التهاب خفیف دارند که تخمدانهای پلی کیستیک را به تولید آندروژن تحریک میکند و نتیجه آن میتواند مشکلات قلبی عروقی باشد.

وراثت: تحقیقات نشان می دهند برخی ژنها با ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک مرتبط هستند.

اندروژن زیاد: تخمدانها اگر مقدار زیادی اندروژن تولید کنند، رویش موهای زاید و آکنه تجربه می شود.1


عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک

احتمال ابتلاء به سایر بیماری ها در  افراد مبتلا به سندرم تنبلی تخمدان بیشتر است.

بیماری هایی مانند:

نازایی

دیابت بارداری

فشار خون بارداری

سقط جنین یا زایمان زودرس

خونریزی غیر طبیعی رحم

سرطان آستر رحم

بیماری های قلبی

استئاتوهپاتیت غیر الکلی (التهاب شدید کبد در نتیجه تجمع چربی در کبد)

سندرم متابولیک (مجموعه وضعیتهای پزشکی از جمله فشار خون بالا، قند بالا، کلسترول بالا یا تری گلیسرید بالا که خطر بیماریهای قلبی عروقی را بسیار بالا میبرند)

دیابت نوع دو یا پیش دیابت

اپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)

افسردگی، اضطراب

اختلالات خوردن

چاقی


تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک

پزشک معالج با کمک معاینه ی فیزیکی و استفاده از تست های آزمایشگاهی بیماری را تشخیص می دهد.

بررسی رشد موهای زائد (Hirsutism)

بررسی آکنه ی صورت

 بررسی مقاومت به انسولین

بررسی تغییرات وزنی

بررسی دوره های قاعدگی

آزمایش خون برای اندازه گیری سطوح هورمونی، قند خون و کلسترول

تست بارداری در صورت تاخیر در عادت ماهانه

معاینه ی  لگن و اندام تناسلی

سونوگرافی لگن

سن، علائم، و وضعیت شما نیز در تشخیص پزشک نقش دارد.2


درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک برای بارداری

در صورتی که تمایل دارید باردار شوید، پزشک با توجه به شرایط شما، یکی از روش‌های زیر را به شما پیشنهاد می‌دهد:

کاهش وزن
اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن می‌تواند به تخمک‌گذاری کمک کند. کم کردن حدود ۴ کیلو و ۵۰۰ گرم تا ۷ کیلوگرم می‌تواند چرخه‌های عادت ماهانه را منظم‌تر کند.

داروها
پزشک ممکن است داروهای مختلفی را برای درمان شما تجویز کند که از جملۀ آن می‌توان به داروهای زیر اشاره کرد:

کلومیفن: اگر کم کردن وزن به شروع تخمک‌گذاری منظم کمکی نکرد، معمولاً مرحلۀ بعدی، مصرف داروی باروری کلومیفن‌سیترات است. درصد بالایی از زنان در طول سه ماه اول شروع درمان کلومیفن، تخمک‌گذاری می‌کنند. درصد قابل توجهی از این زنان در دورۀ سوم درمان خود باردار می‌شوند.

لتروزول: بسیاری از کارشناسان در حال حاضر داروی لتروزول را برای کمک به تخمک‌گذاری توصیه می‌کنند. اخیراً یک مطالعۀ وسیع در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نشان داد که لتروزول در تنظیم تخمک‌گذاری مؤثرتر از کلومیفن است و منجر به تولدهای بیشتری می‌شود.

متفورمین: متفورمین که یک داروی حساس‌کنندۀ سلول‌ها به انسولین است نیز به تخمک‌گذاری کمک می‌کند. گاهی پزشک به شما توصیه می‌کند که این دارو را به تنهایی یا در ترکیب با کلومیفن یا لتروزول مصرف کنید.

گنادوتروپین: اگر داروهای دیگر مؤثر نباشد، پزشک ممکن است درمان با داروهای تزریقی مانند گنادوتروپین را تجویز کند که باعث تحریک تخمک‌گذاری و همچنین رشد تخمک‌های متعدد می‌شود. تقریباً تمام زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که از گنادوتروپین استفاده می‌کنند، موفق به تخمک‌گذاری و درصد بالایی از آنها باردار می‌شوند.

عمل جراحی: اگر بدن شما به این درمان‌ها پاسخ ندهد یا اگر نخواهید از آنها استفاده کنید، گزینۀ دیگر یک روش جراحی به نام حفاری تخمدان است. در این روش، جراح از طریق برش‌های کوچکی در شکم، حفره‌های کوچکی در تخمدان شما ایجاد می‌کند. این کار می‌تواند سطح هورمون‌های مردانه را کاهش دهد و ممکن است به تخمک‌گذاری کمک کند. برخلاف داروهای خوراکی و تزریقی، اثرهای حفاری تخمدان موقت است، اما حدود نیمی از زنان در عرض یک سال پس از عمل جراحی باردار می‌شوند.

درمان ناباروری: اگر هیچ‌یک از این اقدامات کمکی نکند، پزشک ممکن است لقاح خارج از رحم یا IVF را پیشنهاد دهد. در این روش اسپرم و تخمک در فضای آزمایشگاه با هم ترکیب می‌شوند و لقاح صورت می‌گیرد. سپس رویان حاصل را به رحم شما منتقل می‌کنند که در صورت کاشته شدن در رحم، تبدیل به جنین می‌شود. نرخ بارداری با توجه به سن و مشکلات باروری زن و شوهر متفاوت است، اما به‌طورکلی احتمال بارداری از طریق IVF در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به اندازۀ زنان مبتلا به دیگر مشکلات ناباروری است.


درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بدون تمایل به بارداری

اگر شما تمایلی به بارداری ندارید، می‌توانید با استفاده از داروهای ضدبارداری و متفورمین این بیماری را درمان کنید. این روش‌ها به شرح زیر است:

قرص‌های ضدبارداری
قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن و پروژسترون است و می‌تواند نامتعادلی هورمونی را اصلاح کند. این قرص‌ها، چرخه‌های عادت ماهانه را تنظیم می‌کند، مشکلات پوستی را کاهش می‌دهد. همچنین رشد غیرطبیعی مو را تا زمان مصرف دارو محدود می‌کند.

متفورمین
متفورمین یک داروی غیرهورمونی است و از بارداری جلوگیری نمی‌کند، اما می‌تواند به تنظیم چرخه‌های عادت ماهانه در حدود نیمی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کمک کند. این دارو همچنین می‌تواند با کم کردن اشتها و در نتیجه کاهش وزن، به پایین آوردن سطح انسولین خون کمک کند و رشد موی زاید بیش از حد را درمان کند.3


پی نوشت:
1.www.vclinic.io
2.www.whcl.ir
3.www.madarsho.com